WYSPA DOKTORA MOREAU - Herbert George Wells (oprawa miękka)

Książka dobra, wydanie niekoniecznie

Książka ciekawa, co i rusz bohater poznaje nowe tajemnice wyspy oraz istoty ją zamieszkujące. Zmusza do refleksji nad człowieczeństwem i tym, co uznajemy za "ludzkie". Jedyną moim zdaniem bolączką tego wydania są ilustracje, które wyprzedzają fabułę o parę stron, a przez ich rozmiar i prostotę ciężko je zignorować, przez co czytelnikowi zdradza przyszłe wydarzenia.

Książka 5/5
Wydanie 2/5

Dla grupy dyskusyjnej i bookstagrama Fantastyka na luzie

„Wyspa doktora Moreau” to dzieło klasyczne, właściwie już kultowe. Dziesiątki książek i filmów wykorzystują archetyp szalonego naukowca, odwołując się właśnie do kreacji tytułowego Moreau, stworzonej przez Wellsa. By lepiej rozsmakować się w tym, co oferuje nam popkultura, warto poznać oryginał.

W "Wyspie..." autor snuje alternatywną wizję rzeczywistości, korzystając ze swych obserwacji. Powieść powstała podczas toczącej się w Wielkiej Brytanii debaty dotyczącej wiwisekcji na zwierzętach i jest wyrazem wątpliwości całego społeczeństwa.

Ustami protagonisty Wells zadaje nam trudne pytania.

Czy badania na istotach żywych w ogóle są zasadne?
Czy ból zwierzęcia laboratoryjnego jest granicą, której nie należy przekraczać?
Czy etyka to tylko zbędny hamulec dla rozwoju, a prawdziwy postęp wymaga ofiar?
Do czego naukowcowi wolno się posunąć?

Jego książka nie odpowiada na żadne z nich, pozostawiając decyzję nam. Rysuje za to postać, która wyzbyła się moralnych zahamowań i zabawia się w kreacjonizm, stawiając siebie prawie na równi ze stwórcą. Moreau nie dostrzega swego bestialstwa, a do efektów eksperymentów żywi protekcjonalną sympatię, choć u normalnych ludzi wywołują one przerażenie i zgorszenie. W dodatku, choć bierze za nie jakąś odpowiedzialność, nie myśli o dalekosiężnych konsekwencjach ich istnienia.

Na wszystkie zarzuty naukowiec odpowiada ze złością i oburzeniem, a jego ego i charyzma sprawiają, że w rozmowie z nim to inni zaczynają wątpić we własne poczucie sprawiedliwości. Jego asystent podziela zainteresowania mentora, a pozostający w mniejszości protagonista nie ma wyboru – ulega ich argumentacji. Jego sprzeciw i tak niczego nie zmieni.

Historia o doktorze Moreau, jego pomocniku Montgomerym i przypadkowo wmieszanym w sprawę Prendicku jest krótka, jednak bardzo treściwa. A choć Wells posługuje się językiem z epoki wiktoriańskiej, pisze dość prosto, by współczesny czytelnik bez trudu przyswoił tekst. Mimo że „Wyspę…” klasyfikuje się jako powieść grozy i fantastykę naukową, nie znajdziemy tu grozy dosłownej, scen ohydnych czy krwawych. Wręcz przeciwnie, to opowieść elegancka niczym angielski dżentelmen, który nam ją opowiada. Prawdziwy lęk czuć dopiero, gdy zaczynamy rozmyślać nad postępkami bohaterów; to jedna z tych historii, które wymagają od nas refleksji. Niezwykle trudno oceniać ją przez pryzmat stylu, narracji czy kreacji postaci; jej największą wartość stanowi morał.

Autor podniósł temat uniwersalny, problem powracający do każdego naukowca mającego styczność z żywymi istotami, od myszy po ludzi. Rozterki etyczne towarzyszą wszystkim dziedzinom nauki, lecz to w medycynie są najlepiej widoczne (i najbardziej widowiskowe). To zapewne jedna z przyczyn, dla których to motyw tak chętnie wykorzystywany w literaturze, filmach i grach video, i który zapewne nigdy się nie znudzi. Większość dzieł to nam pozostawia ocenę i odpowiedź na pytanie: gdzie przebiega granica moralności?

A odpowiedź ta nie jest i nigdy nie będzie klarowna i jednoznaczna, wszak wiele zależy od okoliczności. W przypadku Moreau jest jasna – wypędzono go z Londynu, potępiono. Jednak znając ludzkość, musimy być świadomi, że dla jego wstrętnych badań z pewnością znalazłoby się zrozumienie, gdyby tylko społeczeństwo wyczuło w nich sposobność do zysku. Niekoniecznie w rozumieniu dosłownym.

Polecam tę książkę wszystkim, których nurtują kwestie moralne, niezależnie od zainteresowań gatunkowych, bowiem to nie tylko dzieło literackie, ale swoisty apel i ostrzeżenie.

Recenzja powstała dla bookstagrama i grupy dyskusyjnej Fantastyka na luzie. Za egzemplarz recenzencki podziękowania dla Wydawnictwa Vesper.